ΕΚΘΕΜΑ ΜΗΝΑ
2021
2020
2019
2018
2017
2016 2015
2014
2013
2012
2011
2010
2009
ΕΚΘΕΜΑ ΜΗΝΑ 2021
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ
ΜΑΡΤΙΟΣ
ΑΠΡΙΛΙΟΣ
ΜΑΙΟΣ
ΙΟΥΝΙΟΣ
ΙΟΥΛΙΟΣ
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
Έκθεμα Μήνα Δεκεμβρίου 2023
Για
τον μήνα Δεκέμβριο η Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών έχει
επιλέξει να σας παρουσιάσει ως έκθεμα του μηνός ένα
εργόχειρο, από τη συλλογή του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου
(Α.Μ.
4272).
Το συγκεκριμένο εργόχειρο με το κεντημένο επιφώνημα "Ωσαννά"
και με θέμα την γέννηση του Χριστού, χειροτεχνήθηκε από την
κυρία Ανδρούλα Περεντού γύρω στο 1986. Η ιδέα πάρθηκε από
παλαιές παραστάσεις της θείας γέννησης.
Πρόκειται για υφαντό κυπριακής παραδοσιακής κουρτίνας σε
συνδυασμό με κέντημα από χρυσοκλωστή όπως και άλλες έγχρωμες
κλωστές ελαφρών τόνων, για να δίνουν έμφαση στην αγνότητα
του θείου βρέφους. Η όλη σύνθεση είναι κεντημένη σε
βαμβακερό, καστανόχρωμο ύφασμα.
Η κεντητική είναι μια πλούσια και αρχέγονη παράδοση τόσο
στην Κύπρο, όσο σε ολόκληρο τον Ελληνισμό. Παλιότερα ήταν
μια ασχολία που ξεκινούσαν να τη μαθαίνουν τα κορίτσια σε
πολύ μικρή ηλικία, αφού η ετοιμασία μιας πλούσιας προίκας
ήταν βασική τους μέριμνα.
Με έντονες αναμνήσεις από τη βυζαντινή περίοδο και τις
δυτικές δημιουργίες, αλλά προσαρμοσμένη στην παράδοση του
τόπου και τη φαντασία τής κάθε κεντήτριας, αφομοιώθηκε
πλήρως από τις γυναίκες του νησιού, με αποτέλεσμα τη
δημιουργία καινούργιων σχεδίων και συνδυασμών.
Οι αρχαιότερες παραστάσεις κεντημάτων στην Κύπρο
παρατηρούνται σε μεσαιωνικές τοιχογραφίες του 15ου
αιώνα, των εκκλησιών της Κύπρου, για τη διακόσμηση καλυπτρών
κεφαλής και γυναικείων πέπλων κτητόρων. Αρχικά τα πιο
διαδεδομένα χρώματα ήταν το ερυθρό, βαμμένο με ριζάρι και το
κυανό βαμμένο με λουλάκι. Με την εισαγωγή των πρώτων
κλωστών, τα κεντήματα έγιναν πολύχρωμα με επικρατέστερα
χρώματα το πράσινο, το πορτοκαλί, το ερυθρό και το κυανό.
Επιμέλεια κειμένου: Αργυρώ Ζάχου, επιμελήτρια Μουσείου
Λαϊκής Τέχνης Κύπρου.
Πηγές–βιβλιογραφία: Αρχείο Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου.
Προφορική μαρτυρία Ανδρούλας Περεντού προς την κόρη της
Μαρία Κωνσταντινίδου (Δεκέμβριος 2023).
Ελένη Παπαδημητρίου,
Η Λαϊκή Τέχνη στην Κύπρο, Λευκωσία 1996.
Μαργαρίτα Δημητρίου,
θησαυροί του Εθνογραφικού Μουσείου Κύπρου, Λευκωσία
2002.
Έκθεμα μήνα Νοεμβρίου 2023
Για τον μήνα Νοέμβριο η Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών έχει
επιλέξει να σας παρουσιάσει ως έκθεμα του μηνός
ένα ξύλινο λίκνο, από τη συλλογή του Μουσείου Λαϊκής
Τέχνης Κύπρου (Α.Μ.
6442).
Το συγκεκριμένο έκθεμα δωρήθηκε στο Μουσείο από τη
Μαρία-Ανθή Πέτσα -Σαββίδου το 2023 και είχε αγορασθεί στη
Λευκωσία το 1979, όταν γεννήθηκε ο γιος της, Παναγιώτης
Σαββίδης. Το λίκνο καλύφθηκε από τη γιαγιά Κατίνα Πέτσα με
λεπτό, διάφανο ύφασμα (κυπρ. «σκλουβέρι») και στρώθηκε με
υφασμάτινο σεντονάκι, χειροποίητο, πλεκτό γαλάζιο σκέπασμα
και μαλακό ύφασμα για την προστασία του βρέφους, περιμετρικά
του κρεβατιού.
Το λίκνο (κυπρ. «σούσα») είναι συνυφασμένο με το νανούρισμα
της μάνας, που στημένη πάνω από το μωρό
εκπέμπει γύρω της τη ζεστασιά και την αγάπη της με τα
νανουρίσματα, τα οποία με επιμέρους παραλλαγές εντοπίζονται
κοινά σε ολόκληρο τον Ελληνισμό.
΄΄Νάννι, νάννι το γυιούδιν μου και το παλληκαρούιν μου .
Κοιμήσου, γυιούδιν μ ακριβό κι έχω να σου χαρίσω
Την Αλεξάντραν ζάχαριν και το Μισίριν ρύζιν….΄΄
Οι χωρικοί παλαιότερα κατασκεύαζαν τις κούνιες των παιδιών
με ξύλα και με τέτοιο τρόπο, ούτως ώστε να μπορούν να τις
κρεμούν και δίπλα στο κρεβάτι τους, δεμένες με σχοινί, από
τα δοκάρια της στέγης. Έφτιαχναν επίσης και πιο πρόχειρες
κούνιες από δερμάτινους ασκούς, που τους κρεμούσαν με το
μωρό στα δέντρα, όταν πήγαιναν στα αμπέλια ή σε άλλες
αγροτικές εργασίες.
Επιμέλεια κειμένου: Αργυρώ Ζάχου, επιμελήτρια Μουσείου
Λαϊκής Τέχνης Κύπρου.
Πηγές –βιβλιογραφία: Αρχείο Μουσείου Λαϊκής Τέχνης
Κύπρου.
Προφορική μαρτυρία Μαρίας-Ανθής Σαββίδου (Νοέμβριος 2023)
Αθ. Ταρσούλη, Κύπρος,
Αθήναι 1963.
Α.
Passow,
Τραγούδια ρωμαΐικα.
Popularia carmina Graeciae recentioris,
Lipsiae 1860, 281.
Έκθεμα μήνα Ιανουαρίου 2021
Το έκθεμα που έχει επιλέξει το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου
να σας παρουσιάσει για τον μήνα
Ιανουαρίου είναι μια ασημένια
πόρπη ζώνης με επισμαλτωμένο διάκοσμο (ΑΜ 2209 12X5
εκ.), η οποία χρονολογικά ανήκει στον 19ο αιώνα.
Δωρήθηκε στο μουσείο στις 29.01.1973 από την κυρία Πόπη
Τιγγιρίδου-Boisadan.
Η επιφάνεια της πόρπης είναι διακοσμημένη με την τεχνική του
περίκλειστου σμαλτώματος (cloisonnéé).
Σύμφωνα με αυτή την τεχνική στην επιφάνεια του κοσμήματος
τοποθετούνται σύρματα, τα οποία οριοθετούν τα ξεχωριστά
τμήματα. Μέσα σε αυτά τα χωρίσματα τοποθετείται το σμάλτο –
η σκόνη δηλαδή χρωματιστού γυαλιού - και ψήνεται στο φούρνο
μέχρι να σταθεροποιηθεί. Με την χρήση των συρμάτων
εμποδίζεται η διάχυση του ενός χρώματος στο άλλο. Στα
βυζαντινά χρόνια ήταν ευρέως γνωστή και είχε την ονομασία
κυψελωτό ή περίκλειστο σμάλτο.
Δείγματα αργυροχρυσοχοΐας έχουν εντοπισθεί στο νησί της
Κύπρου από την Αρχαιότητα. Πιο συγκεκριμένα, το 1952 στο
χωριό Κουκλιά βρέθηκαν έξι χάλκινα δακτυλίδια, που είχαν
επικάλυψη σμάλτου αντίστοιχης τεχνικής και τα οποία
ανάγονται στη μυκηναϊκή περίοδο, κατά την οποία
χρησιμοποιούνταν πολύτιμα μέταλλα για τα κοσμήματα. Με την
πάροδο των χρόνων, υπήρξαν αρκετές ανατολικές επιρροές, κατά
τα κλασσικά και ελληνιστικά χρόνια. Η τέχνη της λαϊκής
αργυροχοΐας ήκμασε κατά τον 17ο έως και τον 19ο
αιώνα.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η πόρπη ξεκίνησε ως κόσμημα –αγκράφα
ζώνης- της ελληνικής γυναικείας παραδοσιακής φορεσιάς και
αρκετές φορές ήταν εξ ολοκλήρου κατασκευασμένη από μεταλλικά
στοιχεία. Στις υφασμάτινες ή δερμάτινες ζώνες που
χρησιμοποιούνταν ήταν απαραίτητο συμπλήρωμα, καθώς ένωνε τα
δύο άκρα. Πάνω στην ζώνη στερεώνονταν είτε με την χρήση δύο
περονών, είτε ράβονταν απευθείας πάνω σ’ αυτή. Από τον 16ο
έως και τον 19ο αιώνα οι πόρπες απαρτίζουν την
πλειονότητα των κοσμημάτων που έχουν βρεθεί. Το γεγονός αυτό
θα μπορούσε να ερμηνευθεί, επειδή αποτελούσαν ένα μέρος
καθημερινής ενδυμασίας. Εκτός από τις κοσμικές πόρπες
υπήρχαν και συνεχίζουν να υπάρχουν και οι εκκλησιαστικές
πόρπες.
Βιβλιογραφία
Μ. Δημητρίου,
Θησαυροί του Εθνογραφικού Μουσείου Κύπρου. Λευκωσία:
Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών, 2002.
Ε. Ριζοπούλου – Ηγουμενίδου,
Η Εθνογραφική Συλλογή
του Ομίλου Λαϊκής Τέχνης. Λευκωσία: Πολιτιστικό Κέντρο
Ομίλου Τέχνης, 2006.
Επιμέλεια κειμένου Χρύσα
Αθανασίου
Έκθεμα μήνα
Φεβρουαρίου 2021
Το Μουσείο
Λαϊκής Τέχνης
Κύπρου για τον μήνα Φεβρουάριο έχει επιλέξει να σας
παρουσιάσει από
τη Συλλογή της Αργυροχρυσοχοΐας τις
λίμες ή αλλιώς τα ρινιά
(Α.Μ. 795),
δηλαδή τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται, για να λειανθούν οι
ανώμαλες επιφάνειες που προκύπτουν κατά τις διάφορες
εργασίες, όπως μετά το κόψιμο μετάλλου ή κεριού (σεγάρισμα).
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ίδιες λίμες μπορούν να
χρησιμοποιηθούν τόσο για τα πολύτιμα μέταλλα, όσο και για τα
σκληρά κεριά.
Οι λίμες είναι μεταλλικές ράβδοι, οι οποίες πάνω τους έχουν
χαραγμένα πολλά δόντια. Τα δόντια σε όλες τις λίμες έχουν
κατεύθυνση προς τα επάνω και μακριά από τη λαβή, γιατί η
φορά του λιμαρίσματος ξεκινάει πάντοτε από κάτω προς τα
επάνω. Στην άκρη συνήθως τοποθετούνται ξύλινες ή πλαστικές
λαβές ώστε να είναι πιο εύχρηστες.
Υπάρχουν πολλά σχήματα λιμών και η ταξινόμηση τους γίνεται
ανάλογα με το πόσο χονδρές ή λεπτές είναι. Ρινιά ή
ποντικοουρές ονομάζονται οι πολύ μικρές λίμες, οι οποίες
χρησιμοποιούνται για τις πιο λεπτές εργασίες. Τα σχήματα που
χρησιμοποιούνται περισσότερο είναι το ημιόλιο, το επίπεδο,
το τετράγωνο, το στρογγυλό και το τρίγωνο.
Εκτός από τις λίμες, για την διαδικασία του γυαλίσματος
χρησιμοποιούνται και τα γυαλόχαρτα, αλλά δεν ανήκουν στην
κατηγορία των λιμών.
Επιμέλεια
κειμένου: Αθανασίου Χρύσα
Έκθεμα μήνα
Μαρτίου 2021
H
ναυμαχία του Ναυαρίνου
(ΠΣ 728)
50,3x69,5
εκ. Δωρεά Μαίρης Σταύρου
Μουσείο
Λαϊκής Τέχνης
© Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών
Το έκθεμα που έχει επιλέξει το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου
να σας παρουσιάσει για τον μήνα Μάρτιο είναι ένας δίσκος με
αναπαράσταση από τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου (ΠΣ 728).
Δωρήθηκε στο Μουσείο τον Δεκέμβριο του 2020 και αποτελεί
δωρεά της κυρίας Μαίρης Σταύρου, συζύγου του Πάτροκλου
Σταύρου († 2014). Το έργο είναι ανυπόγραφο και δεν έχει
ταυτισθεί ο καλλιτέχνης.
Πρόκειται για ξύλινο δίσκο σερβιρίσματος, διαστάσεων
50,3x69,5
εκ., ο
οποίος περιμετρικά φέρει ένα φαρδύ,
μαύρο, έξω νεύων περίγραμμα, στο οποίο εγγράφεται διπλό,
χρυσό πλαίσιο, διακοσμημένο με γεωμετρικά και
σχηματοποιημένα φυτικά κοσμήματα αντιστοίχως. Στη βάση
απεικονίζεται η κεντρική παράσταση με τη ναυμαχία του
Ναυαρίνου, η οποία εκτυλίχθηκε τον Οκτώβριο του 1827.
Συγκεκριμένα, εικονίζονται πέντε ιστιοφόρα, πολεμικά πλοία
με σημαίες Γαλλίας και Αγγλίας, να πλέουν στα ανοικτά του
ομώνυμου κόλπου.
Η ήττα των οθωμανικών στρατευμάτων στη ναυμαχία του
Ναυαρίνου αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για την εφαρμογή
της Συνθήκης του Λονδίνου (1827) αποσκοπώντας στη δημιουργία
και αυτονομία ενός ελληνικού κράτους και την απόσυρση του
Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο, ο οποίος απειλούσε πλέον σοβαρά
τη συνέχιση της ελληνικής Επανάστασης. Το στρατιωτικό αυτό
γεγονός αποτυπώθηκε σε πληθώρα χαρακτικών, πινάκων
ζωγραφικής και εν γένει έργων τέχνης και αποτέλεσε το θέμα
ακόμη και θεατρικών έργων.
Επιμέλεια
κειμένου: Ψηλομέσης Χρήστος, Χοτζάκογλου Χαράλαμπος
|